เมนูอาหารที่มีอยู่ในตำราอาหารไทย มีมากมายหลายอย่างให้เลือก ที่ใครหลาย ๆ คนรู้จักกันดีอยู่แล้ว มีทั้งอาหารเหนือ อาหารอีสาน อาหารใต้ การเลือกรับประทานอาหารนั้นมักจะมีอิทธิพลมาจากการปลูกฝังให้ทานอาหารประจำท้องถิ่น วัตถุดิบและเครื่องปรุงจะแตกต่างกันออกไป อาหารต่าง ๆ บางครั้งก็สามารถนำมาแปรรูปเพื่อเป็นการถนอมอาหารได้ อย่างภาคอีสานจะนำปลาที่หามาได้แปรรูปเป็นปลาร้า ภาคใต้ทำกะปิด้วยการแปรรูปจากกุ้งและเคย ภาคเหนือจะแปรรูปเนื้อหมูเป็นหมูเค็ม หมูแดดเดียว และยังมีอีกหลายอย่างที่สามารถนำแปรรูปได้ เช่นผักผลไม้นำมาดอง หรือนำมาตากแห้งเพื่อเก็บไว้ทานได้นาน แต่สิ่งที่สนใจมากกว่าคือการนำอาหารที่มีมาใช้ในงานสำคัญ อย่างงานทำบุญบ้าน การจัดงานทำบุญบ้านนั้นมักจะมีอาหารเลี้ยงแขก บทความนี้จะมาพูดถึงประเภทของอาหารทำบุญบ้านของแต่ละภูมิภาค ที่ใคร ๆ ก็ชอบ เห็นแล้วเป็นต้องอยากลิ้มลอง
1.อาหารทำบุญบ้านประเภทผัด
ภาคเหนือ : ผัดสามมะ ที่มีมะเขือ มะถั่ว(ถั่วฝักยาว) มะระ เป็นพระเองของเมนูนี้
ภาคกลาง : ผัดกะเพรา ผัดเผ็ด ผัดพริกแกง และผัดผัดผักทั่วไป
ภาคอีสาน : ภาคอีสานมักไม่ค่อยมีเมนูผัดมากนัก แต่ส่วนใหญ่จะเรียกว่าเมนูคั่วมากกว่า อย่างคั่วหนูที่เอาหนูนามาผัดใส่เครื่องเทศร้อนแรง คั่วไก่ คั่วหมู ตามวัตถุดิบ และเมนูผัดหมี่โคราชที่ขึ้นชื่อของจังหวัดนครราชสีมา
ภาคใต้ : แน่นอนเลยว่าพระเอกนางเอกของอาหารภาคใต้คือสะตอ กับผักเหลี่ยง ถือเป็นสุดยอดอาหารทำบุญบ้านของชาวใต้ อย่างเมนูสะตอผัดกะปิกุ้งสด ผักเหลียงผัดไข่ ผัดพริกแกงใต้ และคั่วกลิ่ง
2.อาหารทำบุญบ้านประเภทยำ
ภาคเหนือ : ยำสะนัด เป็นเมนูสุดยอดอาหารทำบุญบ้านของทางภาคเหนือ และยังมียำถั่วแปบ ยำหน่อไม้ ยำผักกาดดอง และอื่น ๆ อีกมากมาย
ภาคกลาง : ยำวุ้นเส้น ยำหมูยอ ยำถั่วพู และที่เด็ดสุดยำปลาดุกฟู ที่เห็นเป็นจะขาดไม่ได้ในการจัดงานทำบุญ
ภาคอีสาน : ยำไข่มดแดง ยำแหนม แต่ส่วนใหญ่แล้วเมนูยำของภาคอีสานจะใช้ชื่อเรียกอีกแบบตามเมนู อย่างส้มตำ น้ำตก ลาบก้อย หรือตับหวาน
ภาคใต้ : ยำใบบัวบก ยำบูดูทรงเครื่อง ยำมะมุด บางครั้งจะมีข้าวยำปักษ์ใต้ ที่หาซื้อได้ทั่วไป
3.อาหารทำบุญบ้านประเภททอด
ภาคเหนือ : กระบองทอด (ฟักทองชุบแป้งทอด) ลาบหมูทอด แคบหมู
ภาคกลาง : ปลากระพงทอดน้ำปลา ทอดมันปลา ทอดมันกุ้ง ซี่โครงหมูทอด เมนูไข่ลูกเขยด้วยวิธีการทำคล้ายของทอดถือเป็นอีกหนึ่งเมนูเด็ดที่ชวนลิ้มลอง
ภาคอีสาน : ปลาส้มทอด ปลาทอดน้ำตก แหนมซี่โครงหมูอ่อนทอด
ภาคใต้ : นอกจากจะมีไก่ทอดหาดใหญ่ที่ขึ้นชื่อแล้ว ยังมีปลานิลทอดขมิ้น และลูกเห็ดทอดมันสำปะหลังอีกด้วย
4.อาหารทำบุญบ้านประเภทปิ้ง ย่าง
การปิ้ง กับการย่างจะแตกต่างกัน การย่างคือการใช้วัตถุดิบสดมาทำอาหารโดยการผ่านความร้อนโดนตรงจนทำให้สุก เช่น ไก่ย่าง หมูย่าง ปลาย่าง แต่ถ้าการปิ้งคือการนำวัตถุดิบที่กึ่งสุกมาผ่านความร้อนโดยตรงให้ร้อน เช่น ลูกชิ้นปิ้ง ไข่ปิ้งทรงเครื่อง หรือการอุ่นให้ร้อนน่ารับปทานขึ้น
ภาคเหนือ : ขึ้นชื่ออันดับหนึ่งถือเป็นยุดยอดเมนูเด็ดอาหารทำบุญบ้านของภาคเหนือ จะเป็นอย่างอื่นไปไม่ได้อย่างใส้อั่ว และยังมีพริกหนุ่มยัดไส้หมูที่แสนอร่อย
ภาคกลาง : เมี่ยงปลาเผา กุ้งเผา เป็ดย่าง หมูหัน
ภาคอีสาน : ไก่ย่าง คอหมูย่าง ไส้กรอกอีสาน และมีหลายเมนูที่ต้องทำการย่างก่อนจะนำไปทำอาหารเมนูอื่น เช่น ปลาดุกย่างทำเป็นลาบปลาดุก เนื้อหมูย่างทำเป็นน้ำตกหมู เป็นต้น
ภาคใต้ : ไก่ย่างกอและ ทอดมันย่าง และยังมีอาหารทะเลย่างที่ผบเห็นได้บ่อย อย่างกุ้งแม่น้ำย่าง ปลาทูย่าง ปลาหมึกย่าง เป็นต้น
5.อาหารทำบุญบ้านประเภทต้ม แกง
อาหารประเภทต้มแกงนี้ เป็นที่ชื้นชอบของเหล่าผู้สูงอายุ โดยส่วนใหญ่อาหารทำบุญบ้านจะต้องทุกงาน ด้วยส่วนประกอบของวัตถุดิบจะมีพืชผัก และสมุนไพรอยู่มาก และยังได้ซดน้ำแกงร้อน ๆ ให้คล่องคออีกด้วย
ภาคเหนือ : เมนูต้มแกงขึ้นชื่ออย่างแกงโฮะที่มีทุกบ้าน แกงแคไก่ แกงสะแล และแกงอ่อมเหนือ
ภาคกลาง : ต้มยำกุ้งถือเป็นเมนูที่ทั่วโลกเป็นที่รู้จัก ต้มข่า แกงเทโพ แกงเขียวหวาน แกงคั่วฝัก ฯลฯ
ภาคอีสาน : แกงเปรอะ แกงหน่อไม้ แกงผักหวาน แกงอ่อม แกงเห็ดต่าง ๆ ฯลฯ
ภาคใต้ : แกงไตปลาที่ขึ้นชื่อของทางภาคใต้ เป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลาย แกงเหลือง แกงคั่วหอยแครงใบชะพู แกงคั่วปลา ฯลฯ
6.อาหารทำบุญบ้านประเภทน้ำพริก
ภาคเหนือ : น้ำพริกอ่อง น้ำพริกหนุ่ม น้ำพริกข่า น้ำพริกน้ำปู น้ำพริกปลา น้ำพริกหน่อไม้
ภาคกลาง : น้ำพริกกะปิ น้ำพริกตาแดง น้ำพริกกุ้งเสียบ น้ำพริกปลาย่าง น้ำพริกลงเรือ น้ำพริกมะขาม ฯลฯ
ภาคอีสาน : น้ำพริกแมงดา น้ำพริกปลาร้า ชาวภาคอีสานจะเรียกน้ำพริกว่าแจ่ว หรือ ป่น เช่นแจ่วปลาร้า แจ่วกุ้ง ป่นปลาทู ป่นปลาดุก เป็นต้น
ภาคใต้ : น้ำพริกชุบโจร น้ำพริกกระกำ น้ำพริกหยำ น้ำพริกตะไคร้
7.อาหารทำบุญบ้านแบบขนมหวาน
ภาคเหนือ : ขนมอาลหะว่า ข้าววิตู ขนมงาดำอ้อย ขนมตาล ขนมฟักทอง ขนมมันสำปะหลัง
ภาคกลาง : ข้าวเหนียวมะม่วง ขนมลูกชุบ ขนมหม้อแกง ข้าวเหนียวมูล
ภาคอีสาน : ข้าวต้มมัด ข้าวจี่ ข้าวเกรียบว้าว
ภาคใต้ : ขนมกอและ ขนมหัวล้าน ขนมกรวย ขนมขี้มอด ขนมเจาะหู ขนมโค ฯลฯ
อาหารทำบุญบ้านที่ได้ปล่าวไว้ข้างต้น บางอย่างบางชนิดค่อนค่อนข้างหาทานยาก และบางอย่างเราอาจจะไม่เคยรู้จักมาก่อน ซึ่งเป็นอาหารสูตรโบราณ และไม่ค่อยมีคนทำมากนัก ด้วยกรรมวิธีการทำที่พิถีพิถัน วัตถุดิบที่หายากมีราคาแพง แต่ก็ใช่ว่าจะหาทานไม่ได้เลย ฉะนั้นเราควรที่จะปกป้อง สืบสานอาหารประจำถิ่นให้เป็นที่รู้จักแก่ลูกหลานสืบต่อไป
